Wpływ XX-wiecznej architektury sakralnej Kielc na otoczenie i przemianę struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta (The impact of the 20th-century sacred architecture of Kielce on the surroundings and transformation of the functional & spatial structure of the city)

Gil-Mastalerczyk, Joanna (2018)
Wpływ XX-wiecznej architektury sakralnej Kielc na otoczenie i przemianę struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta (The impact of the 20th-century sacred architecture of Kielce on the surroundings and transformation of the functional & spatial structure of the city).
Monografia Architektura (7).
Wydawnictwo Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce.
ISBN 978-83-65719-38-6
stron: 291

Preview

Tekst Gil-Mastalerczyk_Wpływ_Arch7.pdf Download (649kB) | Preview

Streszczenie

Monografia podejmuje problematykę wpływu XX-wiecznych założeń sakralnych na otoczenie i przemianę struktury funkcjonalno-przestrzennej współczesnego miasta w określonych ramach czasowych – XX wiek – oraz terytorialnych – obszar miasta Kielce (w diecezji kieleckiej). Analizy poświęcono stosunkowo mało znanym rzymskokatolickim realizacjom sakralnym Kielc, którym w dotychczasowej literaturze nie poświęcono zbyt wiele opracowań. Analiza obiektów i zespołów urbanistycznych pozwoliła autorce na potwierdzenie prawdziwości postawionych tez, stanowiących istotne dla kształtowania przestrzeni spostrzeżenia. Wynikają one z wieloletnich studiów, obserwacji i badań nad historią rozwoju przestrzennego miasta Kielce, widzianego przez pryzmat rozwoju XX -wiecznej architektury sakralnej. Rzymskokatolicka architektura sakralna, sama w sobie skrajnie zróżnicowana, uwzględniając budownictwo z początku i końca stulecia, powstawała w niemal całkowicie różnorodnych uwarunkowaniach, w tym także przestrzennych. Wysoce istotne znaczenie dla powstających w ostatnim stuleciu kościołów miał aspekt historyczny, tj. zmieniający się wielokrotnie na przestrzeni XX wieku kontekst polityczny i społeczno-ekonomiczny, intensywnie oddziałujący na powstawanie założeń sakralnych. Jak dalece zmieniły się miejsce i rola XX-wiecznej architektury sakralnej w przestrzeni miejskiej, odzwierciedla dzisiejsza panorama miasta. Formy założeń sakralnych oraz ich miejsce w strukturze miejskiej pozbawione zostały rangi absolutnej dominanty. W wyniku rozpraszania układu przestrzennego i powstawania nowych dzielnic pojawiały się nowe świątynie, często sytuowane w miejscach peryferyjnych czy na obrzeżach osiedli. W ostatnich dekadach minionego stulecia uzupełniały i porządkowały istniejące struktury przestrzenne. Jako ważne obiekty publiczne w mieście, wyróżniające się wartościami artystycznymi i estetycznymi, odegrały istotne znaczenie, hierarchizując i sakralizując wybrane przestrzenie, znakując większe lub mniejsze place, ulice i zaułki miasta. Pod względem przestrzennym założenia te wpłynęły na ożywienie i zdynamizowanie kompozycji architektonicznej i urbanistycznej oraz ukazały sprzężenie licznych powiązań widokowych, osi i zamknięć perspektywicznych, których centrum stanowi kościół. W krajobrazie miejskim kształtują specyficzne miejsce pełniące rolę punktu formalnie ważnego. W konsekwencji pojawienia się nowych kościołów miasto, jego mieszkańcy i użytkownicy zyskali nowe wartości i jakości kompozycyjne, funkcjonalne, prospołeczne. Przeprowadzone analizy pozwoliły na określenie bezprecedensowego sposobu oddziaływania katolickich założeń sakralnych na charakter otaczającej je przestrzeni miejskiej – zurbanizowanej bądź jeszcze niezagospodarowanej. Ogólnie można podsumować je w dwóch aspektach: wpływu na walory kompozycyjne i funkcjonalne przestrzeni miejskiej oraz wpływu na atrakcyjność społeczną i życie miasta. Zarysowana w pracy charakterystyka współczesnych obiektów architektury sakralnej Kielc dowodzi jej wielkiej różnorodności i wartości kulturowej, tak w sensie formalno-materialnym, jak i treści ideowych, będących dorobkiem i świadectwem epoki. Obiekty te stanowią wartościowy dorobek polskiej kultury materialnej. Dzięki sile ekspresji „form mocnych”, decydujących o charakterze miejsc i przestrzeni, w których zostały zrealizowane, funkcjonują one w świadomości kolejnych pokoleń. Współczesne założenia sakralne stały się trwałym elementem przestrzeni miejskiej, świadomie skomponowanej, oraz zapewniły czytelność stref „sacrum”, wyodrębniających się z otoczenia i pozostających z nim w ścisłych związkach wizualno-przestrzennych. (This monograph deals with the impact of the 20th-century sacred layouts on the surroundings and transformation of the functional & spatial structure of the modern city within the specific time framework (20th century) and territorial limits (the territory of the city of Kielce) (in the Kielce diocese). The analyses covered relatively littleknown Roman Catholic sacred projects in Kielce that have rarely been the subject-matter of research in the literature published so far. The analysis of urban complexes and buildings allowed the author to confirm the validity of her assumptions that are important observations in the context of spatial development. They are results of long-year studies, observations and research on the history of spatial development of the city of Kielce that is seen through the prism of development of 20th-century sacred architecture.Being extremely diversified in itself, taking into account the building style of the early and late 20th century, Roman Catholic sacred architecture was erected in almost entirely diversified circumstances, including spatial ones. The historical aspect – i.e., the political and social & economic context that frequently changed during the 20th century and had an intense impact on the formation of sacred layouts – was highly significant for churches that were erected in the last century. The today’s panorama of the city reflects the changes of the place and role of 20th-century sacred architecture in urban space. Forms of sacred layouts and their place in the urban structure have lost the attribute of the absolute dominant feature. The dispersion of the spatial layout and the establishment of new districts resulted in the emergence of new temples that are often situated in remote areas or on the outskirts of housing estates. In the last decades of the previous century, they supplemented and ordered existing spatial structures. Being important public buildings in the city with outstanding artistic and aesthetic values, they played an important role by hierarchising and sacralising selected spaces and by marking larger or smaller squares, streets and corners of the city. In spatial terms, these layouts reinvigorated and revitalised the architectural and urban composition and revealed numerous connections between views, axes and endings of perspective views where the church is the centre. In the urban landscape, they form a specific place that serves as a formally important point. As a consequence of the emergence of new churches, the city, its inhabitants and users have gained new composition, functional and pro-social values and qualities. The analyses carried out in this respect helped to determine the unprecedented method of influence of Catholic sacred layouts on the character of the surrounding urban space, which is urbanised or still undeveloped. In general, they can be summarised in two aspects: Impact on the composition and functional benefits of urban space and impact on the social attractiveness and life of the city. The characteristics of modern buildings of sacred architecture in Kielce outlined in this work proves its broaddiversity and cultural value both in formal and material terms and with regard to conceptual contents that are the heritage and testimony of the epoch. These buildings form a valuable heritage of Polish material culture. Thanks to the expressive power of “strong forms” determining the character of places and spaces in which they were carried out, they exist in the consciousness of successive generations. Modern sacred layout have become a permanent part of consciously composed urban space and ensuredthe legibility of sacrum zones that stand apart from their surroundings and remain in close visual & spatial relationships with them.)

Biblioteka Cyfrowa

Podgląd